|
| |
|
|
|
|
WŁADYSŁAW BRONIEWSKI |
|
|
|

Władysław
Broniewski (ur. 17 grudnia w Płocku, zm.10 lutego 1962 w Warszawie)
polski poeta, przedstawiciel liryki rewolucyjnej, tłumacz, żołnierz,
uczestnik wojny polsko-bolszewickiej.
Wywodził
się z rodziny inteligenckiej o szlacheckich korzeniach i żywej tradycji
patriotycznej. Był synem Zofii z Lubowidzkich i Antoniego Broniewskiego,
miał dwie starsze siostry Zofię i Janinę. Uczył się w Gimnazjum Polskim
w Płocku, gdzie był współzałożycielem półtajnej drużyny skautów,
nawiązującej do tradycji Konstytucji 3 Maja i powstania styczniowego.
Uważał się
za socjalistę, cenił sobie osobistą niezależność. W 1915 r. w wieku 17
lat wstąpił do Legionów Piłsudskiego. Walczył w 4 pułku piechoty
Legionów. Brał udział w bitwie pod Jastkowem koło Lublina, gdzie jego
pułk poniósł bardzo ciężkie straty. W szeregach 1 go Pułku Piechoty
Legionów, jako podporucznik, wziął też udział w wojnie
polsko-bolszewickiej. W jej trakcie walczył m.in. podczas Bitwy
Białostockiej. Za zasługi wojenne otrzymał Srebrny Krzyż Orderu
Wojennego Virtuti Militari i czterokrotnie Krzyż Walecznych. W 1918 r.
wziął udział w manifestacyjnym pochodzie do kwatery Piłsudskiego.
Za udział
w kryzysie przysięgowym Broniewski był internowany w Szczypiornie.
Zwolniony z obozu zdał maturę jako ekstern, po czym wstąpił na
Uniwersytet Warszawski. Jednocześnie działał w konspiracji w Polskiej
Organizacji Wojskowej.
Po
odzyskaniu niepodległości niezadowolony z reform w powojennej Polsce
stawał się coraz bardziej radykalny w swoich poglądach i w konsekwencji,
po śmierci Gabriela Narutowicza, zbliżył się do KPP. W 1930 był na
krótko aresztowany i osadzony wraz z Janem Hemplem i Aleksandrem Watem w
areszcie miejskim w Warszawie. Aresztowanym pomocy udzielił Bolesław
Wieniawa-Długoszowski, adiutant marszałka Piłsudskiego, ówczesny dowódca
1 Dywizji kawalerii i szef garnizonu warszawskiego. Wówczas powstał
wiersz Rozmowa z Janem.
W 1939, w
obliczu zagrożenia najazdem niemieckim, Broniewski opublikował słynny
wiersz Bagnet na broń. We wrześniu 1939 zgłosił się do wojska na
ochotnika. Przejechał z Warszawy przez Lublin i Lwów do Tarnopola. 12
września został przydzielony do Ośrodka Zapasowego 28 Dywizji Piechoty w
Zbarażu. Zanim jednak miał okazję stanąć do walki, nastąpił sowiecki
najazd na Polskę. Broniewski był świadkiem wkroczenia Armii Czerwonej do
Lwowa we wrześniu 1939. Broniewski nie mógł pogodzić się z tym, że
Związek Radziecki napadł na Polskę, czemu dawał wyraz w swojej
późniejszej więziennej twórczości, spisanej po wrześniu 1941.
Sowieci
rozpoczęli tymczasem politykę pozyskiwania polskich intelektualistów.
Wielu literatów, zwłaszcza o poglądach lewicowych (Jerzy Borejsza,
Wiktor Grosz, Mieczysław Jastrun, Jan Kott, Stanisław Jerzy Lec, Leon
Pasternak, Tadeusz Peiper, Julian Przyboś, Jerzy Putrament, Julian
Stryjkowski, Lucjan Szenwald, Aleksander Wat, Adam Ważyk, ale też
Tadeusz Boy-Żeleński), oczekując wojny niemiecko-radzieckiej i obawiając
się policyjnych represji, zaczęło pod wpływem Wandy Wasilewskiej ściśle
współpracować z władzą sowiecką. Władze sowieckie rozpoczęły wydawanie
polskojęzycznego Czerwonego Sztandaru publikował on również (do stycznia
1940 aresztowania poety) przedwojenne wiersze Broniewskiego. Broniewski
nie identyfikował się z linią programową tego czasopisma, próbował
jednak wykorzystać je do przypomnienia "sprawy polskiej", nieobecnej w
polityce sowieckiej. Broniewski sądził, że przebywając na terenach
zajętych przez Sowietów będzie mógł bez przeszkód publikować swoje
wiersze. Cenzura sowiecka nie dopuściła jednak do wydawania jego utworów
o treści patriotycznej. Dał do druku między innymi słynny wiersz
Żołnierz polski, wiersz ten oczywiście nie został opublikowany.
Wszystkie publikowane w prasie lwowskiej utwory literackie musiały być
bowiem zaakceptowane przez sowieckiego cenzora.
24
stzcynia1940 Władysław Broniewski został wraz z Aleksandrem Watem i
innymi literatami aresztowany przez NKWD we lwowskiej restauracji
Ognisko Inteligencji w zorganizowanej przez NKWD prowokacji. 27
stycznia, trzy dni po aresztowaniu, w Czerwonym Sztandarze ukazał się
tekst spreparowany przez NKWD, podpisany pod groźbą aresztowania przez
Witolda Kolskiego (człowieka o nieposzlakowanej w środowisku opinii) pod
tytułem Zgnieść gadzinę nacjonalistyczną, w którym autor szkalował w
stylu stalinowskim aresztowanych literatów i uzasadniał ich aresztowanie
motywami kryminalnymi. Aresztowani zostali przewiezieni do aresztu
śledczego na Zamarstynowie (Broniewski poświęcił temu później wiersz
porównywalny do słynnej Rozmowy z Janem) .
W zgodnych relacjach współwięźniów trzymał się bardzo dzielnie i
kategorycznie odmówił współpracy z NKWD.
Po
czterech miesiącach, w maju 1940 r., Broniewski został
przetransportowany do więzienia śledczego NKWD na Łubiance, gdzie
spędził trzynaście miesięcy. Po wybuchu wojny niemiecko-rosyjskiej
wywieziono go do Saratowa, a następnie do Ałma Aty, gdzie został
wypuszczony z więzienia po amnestii wynikającej z układu Sikorski -
Majski w 1941 r.
Wypuszczony z więzienia, wstąpił do armii polskiej formowanej w ZSRR pod
dowództwem gen. Władysława Andersa. Pracował w ambasadzie polskiej w
Kujbyszewie. W 1942 roku ewakuował się wraz z oddziałami polskimi do
Iranu, później wraz z 2 Korpusem Polskim poprzez Irak trafił do
Palestyny. Do kraju wrócił po długich wahaniach (związanych z więzieniem
sowieckim i opublikowanymi w Palestynie antysowieckimi wierszami) w
1945r.
W okresie
powojennym początkowo tworzył poezję polityczno-propagandową, później
utwory refleksyjne o motywach osobistych. W czasach stalinizmu był poetą
głęboko zaangażowanym w budowę nowej rzeczywistości, co często
interpretowane jest jako postawa jednoznacznie prokomunistyczna. Odmówił
jednak napisania słów nowego hymnu polskiego, z czego propozycją zwrócił
się do niego Bolesław Bierut. Wręczył mu podobno tylko kartkę z napisem
Jeszcze Polska nie zginęła.
1 września
1954 w wyniku zatrucia gazem tragicznie zmarła córka Władysława
Broniewskiego, Anka (Joanna) jej śmierć wywarła ogromny wpływ na poetę.
Stworzył on wtedy cykl wierszy, porównywany z Trenami Jana
Kochanowskiego.
Poeta zmarł na raka krtani w Warszawie 10 lutego 1962 roku.
Odznaczony
Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Orderem Budowniczych Polski
Ludowej i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
|
|
|
|
TWÓRCZOŚĆ |
|
|
|
Wraz z S. R. Standem i W.
Wandurskim opublikował Trzy salwy pierwszy polski manifest poetów
proletariackich. Jego poezja była silnie związana z własną biografią i
przeżyciami, a także doświadczeniami narodu polskiego i działaczy ruchu
robotniczego, miała wyraźne akcenty rewolucyjne i patriotyczne. W
wierszach Broniewskiego można stwierdzić egzaltację i wzniosłość obok
stylu mowy potocznej, wyczuwalny jest też wpływ polskiego romantyzmu
łączony z nowatorstwem. Wśród jego utworów jest też liryka żołnierska.
1.Tomiki wierszy
Dymy nad miastem (1927)
Troska i pieśń (1932)
Krzyk ostateczny (1938)
Bagnet na broń (1943)
Drzewo rozpaczające (1945)
Nadzieja (1951)
Anka (1956)
2.Poematy
Komuna Paryska (1929)
Słowo o Stalinie (1949)
Mazowsze (1951)
Wisła (1953)
3. Przekłady
Broniewski był także
tłumaczem literatury rosyjskiej i niemieckiej. Tłumaczył m.in.:
Fiodora Dostojewskiego
(Skrzywdzeni i poniżeni, Białe noce)
Aleksego Tołstoja
Mikołaja Gogola (Martwe dusze)
Władimira Majakowskiego
Siergieja Jesienina
Bertolta Brechta |
|
|
|
|